Με αφορμή τον θάνατο του συγγραφέα Χριστόφορου Μηλιώνη

Με αφορμή τον θάνατο του Χριστόφορου Μηλιώνη στις 5 Ιανουαρίου, το diastixo.gr δημοσιεύει ένα απόσπασμα από τη συνέντευξη που έδωσε ο συγγραφέας στις 20/11/2004 για την τηλεοπτική εκπομπή «Ένα βιβλίο, ένα ταξίδι» του Στέλιου Λουκά στη Δημοτική Τηλεόραση Θεσσαλονίκης – TV100. Αφορμή είχε σταθεί τότε η έκδοση του βιβλίου Γιάννενα: Μια πόλη στη λογοτεχνία, που είχε επιμεληθεί ο Χριστόφορος Μηλιώνης και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο]

Είναι ωραίο να επιστρέφεις σε μια πόλη που την αύρα και τα μυστικά της έχεις γνωρίσει στην παιδική σου ηλικία και δεν την ξέχασες ποτέ, αλλά την έκανες μέρος της μνήμης σου. Κομμάτι ανεκτίμητο των χρόνων της αθωότητας. Ο Χριστόφορος Μηλιώνης, ως ανθολόγος αυτή τη φορά, επιστρέφει στ’ αγαπημένα του Γιάννενα και μέσα από κείμενα που ανταποκρίνονται σε βασικές ιστορικές περιόδους της πόλης, μέσα από φωτογραφίες, δημοτικά τραγούδια και ποιήματα που έχει επιλέξει, επιχειρεί να μας κάνει συνοδοιπόρους στο παρελθόν της.

Στο βιβλίο Γιάννενα: Μια πόλη στη λογοτεχνία (εκδόσεις Μεταίχμιο), ανθολογούνται μεταξύ άλλων κείμενα των: Κώστα Κρυστάλλη, Τάσου Αθανασιάδη, Λουκή Ακρίτα, Δημήτρη Χατζή, Γιάννη Δάλλα, Τάτση Αποστολίδη και Στέφανου Σταμάτη.

Από τις παλαιότερες αυτές περιόδους, πολύ ζωντανές είναι μέσα μου οι εικόνες που έχουν σχέση με τη φύση, με τη λίμνη, τον Μόλο, το νησί, τον Κουραμπά με τις ανθισμένες φλαμουριές. Οι ανθόκηποι με τις ντάλιες, τα γραβάνια, τα σαλκίμια (τις γλυσίνες που τα λένε αλλού). Τα ταβερνάκια όπου διασκέδαζα με τους φίλους μου. Και βέβαια η πλατεία με τις βόλτες και την «Όαση», που ήταν το κέντρο της κοινωνικής ζωής της πόλης από το πρωί ως τα μεσάνυχτα.

Υπήρξε η λογοτεχνία ευνοϊκή για την πόλη των Ιωαννίνων;

Νομίζω πως ναι! Υπήρξε πόλη ευνοημένη στα ελληνικά γράμματα, γενικότερα. Ήταν η καίρια θέση της (πάνω στον δρόμο από τη βόρεια Ελλάδα προς το Ιόνιο), η οικονομική και κοινωνική της ανάπτυξη, η ιστορία της, η πρόωρη πνευματική της ανάπτυξη, ο ρόλος της στη νεότερη ιστορία του ελληνισμού που της έδωσαν εξέχουσα θέση στην ελληνική γραμματεία – και, βέβαια, και στη λογοτεχνία.

Ποια στοιχεία της πόλης έχουν κατά καιρούς εμπνεύσει τους λογοτέχνες;

Όπως φαίνεται και από τα κείμενα που έχω ανθολογήσει στο βιβλίο μου, είναι οι φυσικές της ομορφιές (ιδιαίτερα η λίμνη, με τα κάστρα και το νησί), το παρελθόν και οι θρύλοι της, η νοσταλγική διάθεση που προκαλεί η αναπόλησή τους, οι διεργασίες στους κόλπους της κοινωνικής της ζωής, τα δραματικά γεγονότα της νεότερης ιστορίας με τα οποία μοιραία έχει συνδεθεί.

Ποιες εικόνες από τα Γιάννενα έχουν μείνει ανεξίτηλες μέσα σας;

Στα Γιάννενα διέμεινα σε διάφορες περιόδους. Ως μαθητής αλλά και αργότερα ως καθηγητής. Και φυσικά ήμουν ταχτικός επισκέπτης ή διερχόμενος για τη γενέτειρά μου. Από τις παλαιότερες αυτές περιόδους, πολύ ζωντανές είναι μέσα μου οι εικόνες που έχουν σχέση με τη φύση, με τη λίμνη, τον Μόλο, το νησί, τον Κουραμπά με τις ανθισμένες φλαμουριές. Οι ανθόκηποι με τις ντάλιες, τα γραβάνια, τα σαλκίμια (τις γλυσίνες που τα λένε αλλού). Τα ταβερνάκια όπου διασκέδαζα με τους φίλους μου. Και βέβαια η πλατεία με τις βόλτες και την «Όαση», που ήταν το κέντρο της κοινωνικής ζωής της πόλης από το πρωί ως τα μεσάνυχτα. Τελευταία –όπως μαθαίνω– πάνε να την καταργήσουν οι «δημοτικοί άρχοντες» για να «εκμεταλλευτούν», λέει, «τον χώρο»! Και μη χειρότερα! Το ότι το κτίριο είναι έργο ενός σημαντικού αρχιτέκτονα δεν είναι το μεγαλύτερο κακό. Τη συνοχή της πόλης πάνε να καταστρέψουν.

Πολλές πόλεις της περιφέρειας έχουν υποστεί μια βάρβαρη αλλοίωση εκσυγχρονισμού, χάνοντας την αισθητική τους στα κτίρια, στους δρόμους, στα μνημεία. Συνέβη το ίδιο και με τα Γιάννενα;

Και βέβαια το ίδιο συνέβη. Ιδιαίτερα μετά την ίδρυση της Φιλοσοφικής Σχολής που εξελίχτηκε σε Πανεπιστήμιο. Βασικό κίνητρο για τις καταστροφές ήταν η «εκμετάλλευση». Η πόλη γέμισε κακόγουστες πολυκατοικίες (σ’ αυτό βασική ήταν η «συμβολή» των Μικρών Πολυτεχνείων, αν οι νεότεροι τα θυμάστε). Όπως βλέπετε, η αρρώστια αυτή δεν άφησε έξω ούτε εκείνους που θα έπρεπε να έχουν τη γενικότερη και την ουσιαστική μέριμνα της πόλης: τους δημοτικούς άρχοντες.

Ξέρετε, υπάρχει εδώ ένα θέμα. Μιλάμε για τοπική αυτοδιοίκηση κι έρχεται στον νου μας ο θεσμός των δημογερόντων, των οποίων οι επιλογές βρίσκονταν σε άμεση συνάρτηση με τις ανάγκες, την αισθητική και τις αντιλήψεις του κοινωνικού περιβάλλοντος, που είχαν διαμορφωθεί από μια μακρότατη παράδοση. Σήμερα όμως – τι εκπροσωπούν οι κοινοτικοί μας άρχοντες; Εννοώ από την άποψη των αξιών... Η μόνη παρηγοριά κι ελπίδα είναι οι αρχαιολογικές υπηρεσίες των νεότερων μνημείων, που έχουν να παλέψουν με ποικίλα συμφέροντα. Χάρη σ’ αυτές διασώθηκαν ορισμένες περιοχές, όπως οι οικισμοί στο Κάστρο και στο νησί.

Με αποδιώχνει ένας τόπος όταν γίνεται απάνθρωπος. Όταν, δηλαδή, αγνοεί τις βασικές μου απαιτήσεις που έχουν σχέση με την ιδιότητά μου ως ανθρώπου, την ευαισθησία μου, την πνευματικότητά μου, τις φυσικές μου δυνατότητες και τα όριά μου. Αντίθετα, με ελκύει όταν έχει δικό του χαρακτήρα, μου είναι φιλικός και έχει πολλές ιστορίες να μου διηγηθεί.

Πότε ένας τόπος σάς αποδιώχνει και πότε σας ελκύει; Υπάρχει για σας ιδανική πόλη;

Με αποδιώχνει ένας τόπος όταν γίνεται απάνθρωπος. Όταν, δηλαδή, αγνοεί τις βασικές μου απαιτήσεις που έχουν σχέση με την ιδιότητά μου ως ανθρώπου, την ευαισθησία μου, την πνευματικότητά μου, τις φυσικές μου δυνατότητες και τα όριά μου. Αντίθετα, με ελκύει όταν έχει δικό του χαρακτήρα, μου είναι φιλικός και έχει πολλές ιστορίες να μου διηγηθεί. Όσο για την ιδανική πόλη, ομολογώ πως δεν την έχω συλλάβει ακόμη... Όλο την ψάχνω! Στα βιβλία μου υπάρχει: κομματάκι κομματάκι. Είτε σαν βεβαίωση είτε σαν έλλειψη...

Γιάννενα, Μια πόλη στη λογοτεχνία
Επιμέλεια: Χριστόφορος Μηλιώνης
e-book
Μεταίχμιο
189 σελ.
ISBN 978-960-501-341-7
Τιμή: €9,90

Πηγή diastixo.gr